حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان بعد از سه سال و هشت ماه در قدرت بودن، پیش از اتمام دوره پنج ساله دولت، در ۲۱ فروردین ۱۴۰۱ مصادف با ۱۰ آوریل ۲۰۲۲، استیضاح و با رأی عدم اعتماد مجلس سقوط کرد.
بحران سیاسی
بحران از آنجا آغاز شد که احزاب سیاسی مخالف دولت، از چند ماه پیش، نسبت به عملکرد دولت عمران خان اعتراض داشته‌اند، بیشتر اعتراضات، نسبت به عدم رسیدگی و بی توجهی به وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم، تورم لجام گسیخته، خالی کردن خزانه، مالیات‌‌‌‌های سنگین و عدم مشارکت احزاب مخالف در قدرت، انجام گرفت.
احزاب اپوزیسیون، اعتراضات گسترده ای را در شهرهای مختلف به راه‌انداختند نظر به بی توجهی به اعتراضات از جانب دولت، همچنین جدا شدن برخی از اعضای پارلمان از ایتلاف دولت و از اکثریت افتادن دولت، احزاب مخالف بر آن شدند نسبت به استیضاح نخست‌وزیر اقدام کنند.
قرار بود طرح نمایندگان احزاب مخالف، نسبت به استیضاح وبرکناری نخست‌وزیر در ۳ اپریل ۲۰۲۲ مصادف با ١٣ فروردین در مجلس به رأی گذاشته شود. امانایب ریس مجلس رأی‌گیری از طرح عدم اعتماد را از دستور کار مجلس خارج کرد.
عمران خان می‌دانست چنانچه رأی‌گیری از طرح استیضاح انجام گیرد، به طور حتم برکنار و استیضاح خواهد شد لذا بلا فاصله طی نامه ای به ریاست جمهوری (عارف علوی) تقاضای انحلال مجلس و کابینه، انتخابات زود هنگام درمدت زمان سه ماه و تشکیل دولت موقت را نمود.
روز بعد، عمران خان در پاسخ به نامه رییس جمهوری، گلزار احمد؛ رییس سابق دیوان عالی پاکستان را برای پست نخست‌وزیری موقت، معرفی کرد.
گلزار احمد بیست و هفتمین رییس دادگاه عالی پاکستان و متعلق به حوزه کراچی است. وی در اول فوریه ۲۰۲۲ بازنشسته شده بود.
از سوی دیگر کمیسیون انتخابات هم، اعلام کرد که با توجه به چالش‌های قانونی و لجستیک، نمی‌تواند درمدت سه ماه آینده انتخابات سراسری را برگزار کند.
«عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان اعلام کرد انتخابات عمومی بعدی طی سه ماه دیگر در سراسر کشور برگزار خواهد شد.
وی ضمن اظهار نظر در خصوص تحولات اخیر (اطرح استیضاح) را توطئه‌ای از خارج (آمریکا) می‌داند، و ابراز امیدواری کرده، مردم در انتخابات پیش رو به سیاستمدارانی که بخشی از این توطئه خارجی هستند، درس عبرت بدهند.
عمران خان افزود: این خائنان برای پایان دادن به سیاست خارجی مستقل کشور، برنامه‌ریزی کرده بودند و ما به هر قیمتی شده با آنها مبارزه خواهیم کرد.
وزارت امور خارجه روسیه نیز، اعلام کرد آمریکا نخست‌وزیر پاکستان را به دلیل لغو نکردن سفر خود به مسکو مجازات کرده است.
پس از سفر نخست‌وزیر پاکستان به روسیه نشان می‌دهد که ایالات متحده تصمیم گرفته، عمران خان "نافرمان" را مجازات کند بر همین اساس درخواست رأی عدم اعتمادش را به احزاب مخالف ارائه داده است.
بعد از قانون شکنی نخست‌وزیر، در ۵ آوریل، احزاب مخالف طی دادخواستی از نسبت به قانون شکنی نخست‌وزیر و عدم برگزاری جلسه استیضاح به دادگاه عالی پاکستان شکایت کردند. دادگاه عالی در تاریخ ۸ آوریل طی حکمی، اقدامات خلاف قانون نایب ریس مجلس و عمران خان را ملغی و مجلس را مکلف کرد مجدد در تاریخ ۱۰ آوریل نسبت به برگزاری جلسه استیضاح اقدام کند.
این حکم دادگاه عالی برای احزاب مخالف روز پیروزی دموکراسی بر قانون شکنان خوانده شد و باعث خوشحالی عمومی در پاکستان گردید. عمران خان، ضمن تمکین به رأی دادگاه اعلام کرد چنانچه از مسند نخست‌وزیری برکنار شود دولت بعد از خود را به رسمیت نمی‌شناسد نسبت به استعفا اعضای حزبش از پارلمان تصمیم خواهد گرفت و در سراسر پاکستان اعتراضات عمومی به راه خواهد انداخت.
در ۱۰ آوریل جلسه استیضاح نخست‌وزیر در مجلس ملی برگزار گردید و عمران خان با رأی مثبت ۱۷۸ نفر از مجموع ۳۴۲ کرسی پارلمان، استیضاح واز کار برکنار شد.
مطابق قانون انتخابات پاکستان، برای باقیمانده مدت پارلمان (یکسال و چهار ماه دیگر) احزاب مخالف و و حزب اکثریت کاندیدا‌‌‌‌های خود را جهت اخذ رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند و کاندید منتخب به عنوان نخست‌وزیر دوره باقی مانده انتخاب می‌شود. که در حزب اکثریت انصاف آقای شاه محمد قریشی (وزیر خارجه سابق) و احزاب مخالف آقای شهباز شریف (سر وزیر پنجاب) و رییس حزب مسلم لیگ را برای پست نخست‌وزیری کاندید کردند.
در ۱۲ آوریل قبل از جلسه رأی‌گیری نمایندگان حزب انصاف به صورت دسته جمعی از مجلس استعفا دادندواز مجلس خارج شدند. مجلس ملی با رأی اکثریت ۱۷۸ کرسی به شهباز شریف به عنوان نخست‌وزیر رأی اعتماد داد.
حزب مسلم لیگ شاخه نواز به رهبری شهباز شریف در انتخابات ۲۰۱۸ حایز بیشترین کرسی ( ۶۴ کرسی) در مجلس ملی شد. شهباز شریف برای اینکه به اکثریت پارلمانی (۱۷۲نفر) برسد باید با احزاب مخالف دیگر، رایزنی کند تا کابینه ایتلافی خود را به ریاست جمهوری معرفی نماید. با توجه به دیدگاههای متفاوت احزاب مخالف تشکیل کابینه ایتلافی به راحتی صورت نخواهد گرفت و مشکلات زیادی خواهد داشت.
نگاهی به انتخابات ۲۰۱۸
سال ۲۰۱۸ عمران خان بر مسند نخست‌وزیری پاکستان تکیه زد. آن انتخابات در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۱۸ میلادی برابر با ۳ مرداد ۱۳۹۷ برگزار شد. در آن انتخابات، اعضای مجمع ملی و ایالتی انتخاب شدند.
در انتخابات ۲۰۱۸، حزب تحریک انصاف به‌رهبری عمران خان توانست اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد و با کسب ۱۱۶ کرسی توانست پیروز انتخابات باشد. حزب مسلم لیگ شاخهٔ نواز به‌رهبری شهباز شریف ۶۴ کرسی، حزب مردم به‌رهبری بلاول بوتو زرداری ۴۳ کرسی، دیگر احزاب کوچک‌تر ۳۴ کرسی، و نامزدهای مستقل نیز ۱۳ کرسی را تصاحب کردند.
رسوایی اسناد پاناما و رد صلاحیت نواز شریف
در ۳ آوریل ۲۰۱۶ کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی، ۱۱٫۵ میلیون سند محرمانه که بعدها به اسناد پاناما مشهور شدند را منتشر کرد.
این اسناد که از شرکت وکالتی موساک فونسکا به بیرون درز کرده‌بود، شامل جزئیاتی از هشت شرکت فرا دریایی مرتبط با خانوادهٔ نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان و برادر او شهباز شریف، وزیر اعلی پنجاب بود. براساس این اسناد، فرزندان شریف، مریم نواز، حسن نواز و حسین نواز «صاحبان یا صاحب حق ثبت معاملات چندین شرکت بودند».
با فاش شدن اطلاعات پاناما، نواز شریف از دادن استعفا امتناع کرد. در عوض، کوشید تا یک کمیسیون قضایی تشکیل دهد. با این حال، این کار انجام نشد، و سلسلهٔ اقدامات به این امر منجر گردید که عمران خان رهبر اپوزیسیون، در ۲۹ اوت، شکایتی علیه نواز شریف به اتهام پول‌شویی و فساد در دادگاه عالی پاکستان را تنظیم کرد تا شریف از نخست‌وزیری و به‌عنوان عضو مجمع ملی رد صلاحیت شود. دیگر رهبران احزاب سیاسی همچون شیخ راشد و سراج‌الحق نیز از این شکایت پشتیبانی کردند.
در ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۱۷، دادگاه عالی پاکستان بر اساس جزئیات و مطابق با بند ۶۲ و ۶۳ قانون اساسی این کشور، که نمایندگان این کشور باید با مردم صادق و امین باشند؛ رأی به رد صلاحیت شریف داد. در نتیجه، صلاحیت نواز شریف به‌عنوان نمایندهٔ پارلمان رد شد و به همین دلیل او دیگر نمی‌تواند به‌عنوان نخست‌وزیر و نماینده مردم به فعالیت بپردازد. برای همین شهباز شریف به عنوان دبیر کل حزب مسلم لیگ تعیین شد ودرانتخابات ۲۰۱۸ شرکت کرد.
نظام انتخاباتی پاکستان
۳۴۲ عضو مجمع ملی پاکستان با دو روش انتخاب می‌شوند؛ ۲۷۲ کرسی در حوزه‌های انتخابی تک عضو با نظام انتخاباتی نخست‌نفری انتخاب می‌شوند، یعنی برندهٔ مطلق انتخابات، نامزد حائز آرای بیشتر است ۶۰ کرسی برای زنان و ۱۰ کرسی نیز برای اقلیت‌های مذهبی و قومی رزرو شده‌است، به این صورت که این کرسی‌ها از چرخهٔ انتخاب مستقیم کنار گذاشته شده، و احزابی که بیش از ۵ درصد مجموع آرا را به خود اختصاص داده‌اند، به نسبت آرا می‌توانند شماری از زنان یا اقلیت‌های مذهبی را برای عضویت در مجمع ملی معرفی کنند.
برای به‌دست‌آوردن اکثریت ساده، یک حزب باید ۱۳۷ کرسی را تصاحب کند.
در پاکستان دوره مجالس ملی، ایالتی، دولت و ریاست جمهوری ۵ ساله است.
«آصف علی زرداری» و «ممنون حسین» روسای جمهوری پیشین پاکستان، کاخ ریاست را پس از ۵ سال دوره ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی پاکستان ترک کردند.
زرداری از حزب مردم اولین رئیس جمهوری پاکستان بود که توانست دوره ۵ ساله ریاست خود را تکمیل کند. پس از آن ممنون حسین به عنوان دوازدهمین رئیس جمهوری منتخب نمایندگان مردم پاکستان در مجالس ملی و مجالس ایالتی انتخاب شد وی شهریور ۹۷ این پُست را به «عارف علوی» رئیس جمهوری فعلی پاکستان تحویل داد.
اتمام ۲ دوره ۵ ساله دولت‌های قبلی در پاکستان نشان از بهبود نظام مردم سالاری در این کشور دارد. این کشور دارای یک نظام جمهوری فدرال است که دولت‌های ملی، ایالتی و محلی آن را تشکیل می‌دهند.
دولت‌های محلی مشروعیت خود را از قانون اساسی پاکستان می‌گیرند و همچنین هر ایالت نیز قوانین مختص خود را دارد. انتخابات شوراهای شهری و روستایی نیز دربرگیرنده دولت‌های محلی است.
در ۴ ایالت پاکستان از جمله منطقه گلگیت بلتستان در شمال این کشور و منطقه کشمیر (تحت مدیریت دولت اسلام‌آباد) چیزی حدود ۱۲۹ شورای منطقه‌ای (شهر و روستا) وجود دارد.
مجلس سنا
مجلس سنای پاکستان
هر ۳ سال یکبار انتخابات برای تعیین ۵۰ عضو جدید مجلس سنای پاکستان برگزار می‌شود، این در حالی است که بر اساس مصوبه سال ۲۰۱۰ قانون اساسی پاکستان، ۴ کرسی مجلس سنای این کشور به اقلیت‌های مذهبی در این کشور تعلق دارد. آخرین انتخابات مجلس سنا نیز ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۰ برگزار شد و روزهای گذشته رئیس و نایب رئیس جدید این مجلس نیز توسط نمایندگان آن انتخاب شدند.
در انتخابات مجلس سنای پاکستان سناتورها توسط نمایندگان مجلس ملی و ۴ پارلمان ایالتی انتخاب می‌شوند. وظیفه اصلی اعضای این مجلس، برقراری توازن و صلح در بین ایالت‌‌‌‌ها و تقویت و ترویج امور این مناطق است. سناتورهای مناطق قبایلی پاکستان نیز توسط نمایندگان این مناطق در پارلمان ملی انتخاب می‌شوند و تعداد سناتورهای ۴ ایالت پاکستان (سند، پنجاب، بلوچستان و خیبرپختونخوا) نیز یکسان خواهد بود.
انتخابات مجالس
در پاکستان شخص مورد نظر برای تصاحب کرسی ریاست جمهوری کشور، با معرفی از سوی حزب حاکم و پس از آن با کسب اکثریت 'آرای نمایندگان مجالس ملی و ایالتی' به عنوان رئیس جمهوری پاکستان انتخاب می‌شود.
روند انتخاب نخست‌وزیر هم بر عهده 'مجلس ملی' است. نمایندگان مجلس ملی در انتخابات درون پارلمانی، به ۲ نامزد معرفی شده از سوی حزب حاکم و جناح مخالف رأی می‌دهند و معمولا نامزد معرفی شده از سوی حزب حاکم به دلیل اینکه حزب حاکم بیشترین کرسی را در مجلس دارد، در این انتخاب پیروز می‌شود و کرسی نخست‌وزیری را تصاحب می‌کند.
«عمران‌خان» نخست‌وزیر برکنارشده و رییس حزب تحریک انصاف (PTI)، در ۲۷ مرداد ۱۳۹۷ به عنوان بیست و دومین نخست‌وزیر پاکستان انتخاب شد. حزب تحریک انصاف که تحت رهبری عمران‌خان قرار دارد، در انتخابات سال ۹۷ توانست بیشترین تعداد کرسی‌های مجلس ملی را آن خود سازد.
نخست‌وزیر موقت
روند انتخابات در پاکستان دو تا سه ماه به طول می‌انجامد. طبق قانون اساسی پاکستان، در طول این مدت، یک دولت موقت و یا دولت انتقالی تشکیل می‌شود و مجالس ملی و ایالتی برای روی کار آمدن دولت موقت و فراهم کردن زمینه‌ها برای برگزاری انتخابات سراسری منحل می‌شوند.
با تصویب فرم‌‌‌‌های نامزدهای انتخاباتی از سوی این کمیسیون، این مصوبه جهت تایید نهایی برای رییس جمهوری پاکستان ارسال می‌شود.
در پاکستان با توافق احزاب حاکم و مخالف، ۳ تا ۵ نفر برای پست نخست‌وزیری دولت موقت تعیین و تصمیم درباره معرفی نامزد آن پس از رایزنی‌های جداگانه و مشترک اتخاذ می‌شود.
نتیجه
نتیجه اینکه پاکستان جزو معدود کشورهای اسلامی است که یک نظام سیاسی پارلمانی و دموکراتیک دارد و نظام مردمسالار مفتدر در این کشور بسیاری از فراز و فرود‌‌‌‌های تاریخ سیاسی این کشورجدید و نوپا با قدمت ۷۵ ساله را به خوبی توانسته مدیریت کند..
از طرفی نظام قضایی مستقل و بیطرفانه‌ی این کشور جهان سومی ورو به رشد و توسعه را جزو مقتدرترین نظام‌‌‌‌های قضایی در منطقه قرار داده است.
با وجود بالا بودن آمار فقر و فلاکت و کم‌سوادی وسیع در این کشور (۲۳۰ میلیون نفری) همسایه، دوست و مسلمان، با رشد و توسعه فرهنگ سیاسی در قشر متوسط و تحصیلکرده جامعه پاکستان، عبور از طوفان‌‌‌‌های سیاسی سهمگین، قابل حل و چاره خواهد بود.
نظرات